Amazona açılan bir davada, Kaliforniya’da eşek eti içeren takviyelerin satışının yasa dışı olduğundan bahsediliyor.
Amazon’da satın aldığı Artemisia Anti-Kanama Formülü diyet takviyelerini ilk denediğinde Cindy, eşek eti yediğine dair hiçbir şüphesi olmadı. California doğumlu ve ömür boyu vejetaryen olan Cindy, dünyanın en büyük çevrimiçi perakendecisinin şişenin “%100 saf, doğal otlardan yapıldığı” iddiasını kontrol ettiğini varsaydı. Ancak şişenin arkasını okurken, daha önce hiç görmediği bir içerik fark etti: “gelatina nigra”. Bunun ne olduğunu Google’da aradığında, buldukları onun midesini bulandırdı.
Her yıl milyonlarca eşek, Cindy’nin diyet takviyesinde bulunan sözde “gelatina nigra” yani siyah jelatin olarak bilinen maddeyi yapmak için kesilip derisi yüzülüyor. Eşek derisinden yapılan bu hayvansal ürün, “ejiao” veya “eşek derisi jelatini” olarak daha yaygın olarak biliniyor. İddia edilen sağlık faydaları nedeniyle talebi oldukça yüksek olduğundan küresel eşek popülasyonunu azaltıyor ve eşeklerin giderek daha acımasız muamele görmesine neden oluyor. Bununla ilgili 2019 yılında bir savunma kuruluşu olan Donkey Sanctuary tarafından hazırlanan bir rapor mevcut. Kuruluşun elde ettiği bir video, Tanzanya’daki işçilerin kesim kotalarını karşılamak için eşekleri çekiçlerle dövdüklerini gösteriyor. “Bu doğal bir bitkisel ürün değil. Eşeklerden yapılmış bir ürün.” diyen Cindy, gizlilik nedenleriyle sadece adının kullanılmasını istedi. “Neden Amazon bu kadar acımasız bir şey satar ki?”
Walmart ve eBay gibi bazı perakendeciler, ejiao içeren ürünleri bırakmaya söz vermiş olsalar da, bu içeriği içeren yenilebilir ürünler, satışlarını durdurması için birden fazla dilekçe verilmesine rağmen Amazon’da geniş bir şekilde satılıyor. Evans & Page hukuk firması tarafından geçen hafta, amaçsız bir kar amacı gütmeyen kuruluş olan Center for Contemporary Equine Studies adına yapılan yasal bir şikayet, Amazon’un bu eşek bazlı ürünleri satışa devam etmesinin sadece tatsız olmaktan öte, yasal olarak suç teşkil edebileceğini iddia ediyor.
Merkez, Amazon’un ejiao dağıtımı ve satışının, Kaliforniya hayvan refahı yasası olan “At Kesimi Yasak ve İnsan Tüketimi İçin At Etinin Satışı Yasaklanması” adlı bilinmeyen bir yasayı ihlal ettiğini iddia ediyor. 1998 referandumu olarak da bilinen ve geçtiği zaman Proposition Six olarak bilinen yasa, at etinin insan tüketimi için satışını, köpekler ve kediler gibi gıda hayvanları olmayan atların benzer korumayı hak ettikleri gerekçesiyle bir suç olarak kabul ediyor. Merkez, statü altında at etinin, eşekler dahil herhangi bir equine’in herhangi bir parçasını içermesi nedeniyle, eşek eti de dahil olmak üzere Amazon’un bu ürünleri satmasının yasa dışı olduğunu iddia ediyor.
Çağdaş At Çalışmaları Merkezi’nin direktörü Frank Rothschild’e göre, yasa açıktır: Eşekler, atgillerdendir ve California’da insan tüketimi için ejiao’nun satışı yasadışıdır. “Biz bir bilimsel kuruluşuz ve ulusal savunma işinde değiliz. Savcıların yasalara uygun olarak ejiao satışını durdurmalarını istiyoruz,” diyor. “Bu yasa gereğidir.”
30 yıldır Kaliforniya’da hayvan hakları hukuku uygulayan ancak şikayetle ilgili bir kuruluşa bağlı olmayan avukat Bruce Wagman, merkezin makul bir argüman sunduğunu söylese de, yasanın ifadesinde yorum yapılacak boşluklar olduğundan bir hakimin fikrinin ne olacağı belirsiz olduğunu söylüyor. “At eti, ilgili yasada gerçekte tanımlanmamıştır” diyor. “Ancak Altıncı Öneri’nin ruhu, eşekler dahil equinlerin insanlar tarafından tüketilmek için kesilmesini kesinlikle önlemektir.”
Şikayette Amazon’un ejiao satışını hemen durdurması talep ediliyor. Eğer bir hakim Amazon’un bu yasayı ihlal ettiğine karar verirse, Kaliforniya eyaleti her bir satış için Amazon’a para cezası verebilir. Bu tür düzenleyici baskılar yeni bir şey değildir. 2018’de, üç Kaliforniya ilçesindeki savcılar, ördek ciğerinin satışını yasaklayan 2004 yılı bir devlet yasasını ihlal ettiği gerekçesiyle Amazon’u suçladılar. Bir anlaşmayla, Amazon, Kaliforniya’da yağlı ördek karaciğerini satmama konusunda anlaştı ve 100.000 dolarlık sivil ceza ödedi.
WIRED adlı dergi, “ejiao”, “donkey hide” ve “ass hide” gibi terimleri kullanarak Amazon’da yaptığı 1.000’den fazla ürün araması sonucunda, en az 15 yenilebilir ürünün eşek eti içerdiğini iddia etti. Bu ürünlerin isimleri arasında Chinese Special Snack Seedless, Ass Hide Glue Lumps ve Ejiao Slice gibi isimler yer aldı. Tüm listelenen ürünlerin üçüncü taraflar tarafından satıldığı ancak en az dördünün Amazon’un depolarından sevk edilebilir durumda olduğu belirlendi.
Amazon, müşterilerine eyaletlerinde yasaklı ürünler satın almayı denediklerinde uyarı verir ve satışı engeller. Biz, “ejiao”, “eşek derisi” ve “katır derisi” gibi terimleri kullanarak Amazon’da 1.000’den fazla ürün arama sonucunu taradık ve en az 15 yenilebilir ürünün eşek eti içerdiğini iddia ettiğini bulduk. Bu ürünler arasında “Çin Özel Atıştırmalık Tohumlu”, “Eşek Derisi Yapışkan Toplar” ve “Ejiao Dilimleri” gibi isimler vardı. Tüm listelenen öğelerin üçüncü taraflar tarafından satıldığını fark ettik, ancak en az dört ürünün Amazon’un depolarından gönderilebildiğini tespit ettik.
Amazon’un web sitesi genellikle, eyaletlerinde yasaklanmış ürünlerin satın alınmaya çalışıldığında kullanıcıları uyarır ve satışı engeller. Biz, bu yenilebilir ürünlerle dolu bir Amazon alışveriş sepeti oluşturduk ve bu ürünleri Kaliforniya adresine gönderip gönderemeyeceğimizi görmek için ödeme işlemi sürecini tamamladık. Hiçbir noktada, öğelerin Kaliforniya’ya gönderilemeyeceğine dair herhangi bir bildirimle karşılaşmadık. Ancak Kaliforniya devlet düzenlemelerine uygun olmayan bir ışık ampulü eklediğimizde, Amazon satın alma işlemini tamamlamamızı engelledi. Sonuç olarak, birkaç ejiao ürünü satın almayı başardık ve bunları başarılı bir şekilde Kaliforniya adresine gönderdik.
Amazon sözcüsü Amanda Cruz, eşek eti içeren ürünlerin satışı ve bir Kaliforniya adresine sevkiyatıyla ilgili WIRED’ın yorum talebini reddetti. Cindy’nin satın aldığı takviyeyi satan NSD Herbal ise henüz yorum yapmadı.
Amazon, yasa dışı veya yasaklanmış ürünlerin satışına karşı politikalara sahip olmasına rağmen, eğer ejiao’nun dağıtımı yasa dışıysa, şirketin içerik düzenlemesinden kaçabileceği mümkündür. Amazon, gevşek ürün kontrolleri nedeniyle sık sık eleştirilere maruz kalmıştır. The Wall Street Journal’in 2019’daki bir araştırması, sitede satılan binlerce güvensiz ve yasaklı ürünü ortaya çıkardı. Aynı yıl CNBC’nin bir raporu, Amazon’un süresi dolmuş bebek formülü sevkiyatı yaptığını ortaya koydu. WIRED da Amazon’da, otizme bilimsel olarak kanıtlanmamış ve potansiyel olarak ölümcül “tedaviler” satan kitaplar buldu.
Kar amacı gütmeyen Kamu Çıkarı Araştırma Grubu’nun Tüketici İzleme Programı Direktörü Teresa Murray, “Amazon, büyük kaynaklara sahip bir şirkettir. Bu pozisyonla sorumluluk gelir ve eğer devlet yasalarına uymadıkları görünüyorsa, açıkça daha iyi yapmaları gerekiyor.” diyor. “Yasayı bilmek onların işi.”
